Wat doet stress met je lichaam op korte en lange termijn?

Lange tijd zochten we het antwoord op stress- en angstklachten in onze hersenen, maar uit onderzoek blijkt dat de nervus vagus een cruciale rol speelt, die loopt door je hele lijf loopt en heeft contact met al je organen. Geen wonder dat je stress en angst in je hele lijf kunt voelen. Dr. Luc Swinnen, expert op het vlak van stress en burn-out, vertelt er alles over in zijn nieuwe boek ‘Activeer je nervus vagus’, en dat in begrijpbare taal én met oefeningen om zelf aan de slag te gaan.

Dr. Luc Swinnen: “Heb je soms hevige angsten? Twijfel je aan jezelf? Kamp je met trauma? Ben je snel overprikkeld? Wil je meer controle over je ademhaling, je spijsvertering of je hartslag? Wil je je immuniteit versterken? Of ben je op zoek naar een frisse kijk op veerkracht? Dan ben je bij de nervus vagus aan het juiste adres.”

Een fragment uit het boek

Stress was oorspronkelijk een levensreddend hulpmiddel. Het kan nog altijd een krachtige bondgenoot zijn, die het ons mogelijk maakt optimaal te presteren en alert te reageren op gevaar. Acute stress zet aan tot vernieuwing en moedigt je aan om nieuwe dingen te leren, en om meer zelfkennis en zelfinzicht te verwerven. Maar te veel stress en langdurige stress zijn schadelijk.

Wat gebeurt er in ons lichaam bij acute stress?

In het prille begin van een stressmoment komen er verschillende hormonen vrij. Adrenaline en noradrenaline hebben een functie bij de bloeddrukregulatie. Ze maken het lichaam alerter, waardoor het klaar is om te vechten of te vluchten. Cortisol is ook een stresshormoon. Het wordt later in de stressreactie vrijgemaakt. Cortisol zorgt ervoor dat je lichaam het verlies van energie weer kan compenseren. Daarom wordt glucose aangemaakt. Dat geeft ons energie. Die energie wordt gebruikt om het lichaam weer naar de ‘normale’ toestand terug te brengen. Met andere woorden: korte momenten van stress kan ons lijf perfect opvangen. We verkeren even in opperste staat van paraatheid, maar daarna keert de rust terug.

Acute versus chronische stress: de symptomen

Helaas is dat niet het geval wanneer we lange tijd achtereen stress ervaren. Je lichaam zal dan allerlei alarmsignalen uitzenden: lichamelijke signalen zoals hoofdpijn, pijnlijke spieren of vermoeidheid of emotionele stresssignalen als angst, prikkelbaarheid en een depressieve stemming. We ervaren ook bepaalde cognitieve stressklachten, zoals verstrooidheid en piekeren. Mogelijk zien we zelfs gedragsveranderingen: mensen die langdurig onder stress staan kunnen zich bijvoorbeeld van anderen gaan isoleren of vallen ten prooi aan middelengebruik en verslaving.

‘Het stemmetje in je hoofd’

Onze stresshormonen zijn erg nuttig. Het is dankzij adrenaline en cortisol dat ons lichaam in staat is snel te reageren op mogelijke bedreigingen, waardoor we grote schade meestal kunnen voorkomen. Maar soms houden je hormonen je voor de gek. Alleen al door je beelden voor de geest te halen van moeilijkheden of gevaren, kan de cortisolspiegel in je bloed gaan stijgen. Dat betekent dat je dus ook stress krijgt van zaken die niet in realiteit gebeuren, maar zich louter in je hoofd afspelen. Zeg je tegen jezelf: ‘Zie je wel, het gaat zeker mislukken, je bent niet goed voorbereid’, dan kun je in een hevige stresssituatie terechtkomen, puur door dat negatieve, verwijtende, kritische stemmetje in je eigen hoofd.

Waarom moeten we na een stressmoment even bekomen?

Wanneer er cortisol of adrenaline vrijgemaakt wordt, spannen je spieren zich aan. Je spijsvertering functioneert niet goed, je pupillen staan wijd open, je voelt hartkloppingen en een snelle ademhaling, je bloeddruk stijgt. Er komt suiker vrij in je bloed én het bloed stolt sneller. Het zijn allemaal automatische aanpassingen die je lichaam klaarmaken om aan te vallen of te vluchten.

Deze energie kan zich niet blijven opstapelen in je lijf. Energie moet worden gebruikt, anders ontstaan er problemen; dat is een wet van de natuur. Als je verre overgrootoom net een echte beer had bevochten, was hij de nodige energie wel kwijtgeraakt, maar als je gewoon even op je rem hebt moeten trappen in het verkeer, blijft de opgestapelde energie rondrazen in je lijf. Vandaar die hartkloppingen en die droge mond. Na zo’n reële confrontatie met gevaar – die auto had jou potentieel evenveel schade kunnen toebrengen als die beer je verre voorouder – besef je meestal wel dat je even moet ontladen. Misschien zet je je auto aan de kant en adem je diep in en uit, of ga je een wandelingetje maken om bij te komen. Zo gaat de stress in je lijf weer liggen.

Het gevaar van (onderhuidse) chronische stress

Je krijgt ook stress door heel andere dingen. Misschien niet zo spectaculair als een bijna-ongeval, maar soms des te gevaarlijker. Juist omdat je er geen gigantische stresspiek van krijgt. Het zijn stressfactoren zoals continue deadlinestress, moeilijke relaties thuis of op het werk, onduidelijkheden en twijfels… Deze chronische vormen van stress zijn voortdurend onderhuids aanwezig, waardoor je stresssysteem altijd aan staat. En zo wordt het moeilijk om te ontspannen. Wie niet meer (voldoende) tot rust komt, kan stressgerelateerde ziektes krijgen. De bekendste voorbeelden zijn maagzweren, hartklachten of burnout, maar ook veel andere aandoeningen worden mogelijk mee veroorzaakt of verergerd door stress.

bron: Gezondheid.be
auteur: Sofie Van Rossom, gezondheidsjournalist