De invloed van de nervus vagus op onze gezondheid

De nervus vagus, ook wel de tiende hersenzenuw of de zwervende zenuw genoemd, is een cruciale, maar vaak over het hoofd geziene speler in ons zenuwstelsel. Deze complexe zenuw loopt vanuit de hersenen naar verschillende organen in de borst- en buikholte en speelt een sleutelrol bij het reguleren van verschillende lichaamsfuncties. Recente studies hebben aangetoond dat het activeren en versterken van de nervus vagus aanzienlijke voordelen kan opleveren voor onze gezondheid.

In het boek 'Versterk je nervus vagus' reikt Luc Swinnen ons waardevolle instrumenten aan om de nervus vagus te versterken. Door bewuste keuzes te maken op het gebied van ademhaling, sociale verbindingen, lichaamsbeweging, voeding en slaap, kunnen we de nervus vagus activeren en een gezonder leven leiden.

Wat is de nervus vagus?

Om te begrijpen wat de nervus vagus is, moeten we een kort woordje uitleg geven over het zenuwstelsel. Dat bestaat uit een perifeer en een centraal zenuwstelsel.

Binnen het perifeer zenuwstelsel maken we onderscheid tussen het somatisch en het autonoom zenuwstelsel.

Het somatisch zenuwstelsel ontvangt informatie via onze zintuigen en zendt dan signalen naar de spieren. Die kunnen wij dan opspannen of ontspannen wanneer we dat willen.

Ons autonome zenuwstelsel reguleert alle automatische functies van ons lichaam, zoals onze spijsvertering en ons hartritme. Dit werkt grotendeels zelfstandig: we kunnen er met specifieke oefeningen wel invloed op uitoefenen maar niet rechtstreeks.

Het autonome zenuwstelsel kunnen we op zijn beurt weer onderverdelen in het orthosympatisch zenuwstelsel enerzijds en het anderzijds. In de klassieke visie veroorzaakt het orthosympathisch zenuwstelsel de gekende ‘fight or flight’ reactie bij stress. Het parasympatisch zenuwstelsel zorgt voor rust en herstel na een stressvolle situatie.

De Amerikaanse wetenschapper Stephen Porges breidde deze visie uit. Volgens zijn polyvagaaltheorie valt het parasympathisch zenuwstelsel nog uiteen in twee delen: de ventrale vagus en de dorsale vagus. De ventrale vagus zorgt voor herstel en ontspanning na een stressvolle gebeurtenis. De dorsale vagus veroorzaakt een 'freeze'-reactie bij gevaar.

Het polyvagale systeem bestaat zo uit drie delen die elk voor een bepaalde reactie zorgen bij gevaar:

• De dorsale vagus -> ‘freeze’

• De (ortho)sympathicus -> ‘fight/flight’

• De ventrale vagus -> ‘connect’ (connectie, verbinden met anderen)

Die laatste reactie hebben we te danken aan de evolutie. Om in leven te blijven, helpt het immers niet altijd om te bevriezen, te vluchten of te vechten. In verbinding staan met anderen, samen sterk staan, blijkt tegenwoordig een stuk efficiënter bij gevaar. Zeker nu het in onze maatschappij steeds minder de wilde leeuwen of kannibalen zijn die op de loer liggen om ons aan te vallen, maar eerder burn-outs, stress en depressie.

Het belang van een gezonde nervus vagus

Een gezonde nervus vagus is van vitaal belang voor ons welzijn. Het helpt ons immuunsysteem te versterken, ontstekingen te verminderen, en het bevordert een gezonde spijsvertering. Bovendien heeft het een positieve invloed op onze cognitieve functies, zoals geheugen en concentratie. Kortom, een goed functionerende nervus vagus is de sleutel tot een gezonder en gelukkiger leven. In de moderne wereld worden we echter vaak blootgesteld aan allerlei stressoren, zoals technologie, werklast en sociale druk. Dit kan een negatieve invloed hebben op onze nervus vagus.

De nervus vagus en ons welzijn

Stress is een veelvoorkomend probleem in onze moderne samenleving, en het heeft een aanzienlijke invloed op onze fysieke en mentale gezondheid. De nervus vagus speelt een essentiële rol in hoe ons lichaam reageert op stress. Een geactiveerde nervus vagus vertraagt de hartslag, verlaagt de bloeddruk en stimuleert de spijsvertering. Dit alles draagt bij aan een gevoel van kalmte en welzijn. Een goed functionerende nervus vagus helpt ons dus beter ontspannen en kalmeren na een stressvolle gebeurtenis. Aan de andere kant kan een slecht functionerende nervus vagus leiden tot langdurige stress en zelfs burn-out.

De nervus vagus en emoties

Naast het reguleren van stress, heeft de nervus vagus ook invloed op onze emoties. De zenuw heeft een directe verbinding met de amygdala, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het verwerken van emoties. Wanneer de nervus vagus geactiveerd is, kunnen we beter omgaan met negatieve emoties en ons gelukkiger voelen. Dit verklaart waarom sommige mensen van nature veerkrachtiger zijn dan anderen, en ook waarom sommige vormen van meditatie en ademhalingsoefeningen gunstige effecten kunnen hebben op ons emotioneel welzijn.

De nervus vagus en ons immuunsysteem

Een boeiende ontdekking is dat de nervus vagus een invloed heeft op ons immuunsysteem. Het kan ontstekingsreacties onderdrukken die optreden als reactie op ziekten of stress. Door het immuunsysteem te reguleren, kan de nervus vagus helpen bij het voorkomen van auto-immuunziekten en andere aandoeningen die verband houden met ontstekingen.

Factoren die de nervus vagus beïnvloeden

Verschillende factoren kunnen van invloed zijn op de gezondheid van onze nervus vagus. Stress, een sedentaire levensstijl, slechte eetgewoonten en slaapgebrek kunnen allemaal leiden tot een verminderde werking van de nervus vagus. Gelukkig zijn er manieren om deze zenuw te versterken en te stimuleren.

Praktische tips voor het versterken van de nervus vagus

Luc Swinnen deelt in zijn boek 'Versterk je nervus vagus' een schat aan praktische tips om de nervus vagus te versterken en ons algehele welzijn te verbeteren. Enkele van deze tips zijn:

• Diepe ademhalingsoefeningen

Diepe ademhalingsoefeningen, zoals buikademhaling, kunnen de nervus vagus activeren en ontspanning bevorderen. Door regelmatig diep adem te halen, geven we ons lichaam het signaal dat het veilig is en kunnen we stress verminderen. In het boek worden onder andere de 4-7-8 ademhaling en de ademtechniek met pen en papier aangehaald.

• Meditatie en mindfulness

Meditatie en mindfulness-oefeningen kunnen ons helpen om in het moment te leven en stress te verminderen. Deze praktijken hebben ook aangetoond de functie van de nervus vagus te verbeteren en onze veerkracht te vergroten. In het boek worden enkele oefeningen, zoals de bodyscan en de autogene training zeer gedetailleerd uitgelegd. Ook single-pointed focus meditation, open monitoring meditation en metta-meditatie komen aan bod.

• Lichaamsbeweging

Regelmatige fysieke activiteit, zoals wandelen, joggen of yoga, kan de nervus vagus stimuleren en onze gezondheid ten goede komen. In het boek worden enkele yoga poses aan de hand van tekeningen uitgelegd.

• Sociale verbinding

Het aangaan van positieve sociale relaties kan de nervus vagus stimuleren en bijdragen aan ons emotioneel welzijn. Tijd doorbrengen met geliefden, knuffelen, en positieve interacties hebben allemaal een gunstig effect op onze zenuwgezondheid.

• Gezonde voeding

Onze voeding kan een directe invloed hebben op de gezondheid van de nervus vagus. Het eten van voedingsmiddelen rijk aan omega-3 vetzuren, antioxidanten en vezels kan de zenuwfunctie ondersteunen. Aan de andere kant moeten we cafeïne, alcohol en suiker met mate consumeren, omdat deze stoffen een negatieve invloed kunnen hebben op de nervus vagus.

• Slaap

Een goede nachtrust is essentieel voor een gezonde nervus vagus. Tijdens de slaap herstelt ons lichaam zich en wordt de nervus vagus gerevitaliseerd. Het is daarom belangrijk om voldoende slaap van goede kwaliteit te krijgen.

• Ontspanning

Rust en herstel zijn essentieel om de nervus vagus te stimuleren. Door regelmatig tijd te nemen voor ontspanning, hobby's en zelfzorg, kunnen we onze zenuwgezondheid verbeteren en veerkrachtiger worden.

• Positivisme

Positieve emoties, zoals dankbaarheid en vreugde, hebben een gunstig effect op de werking van de nervus vagus. Door positief in het leven te staan, kunnen we onze zenuwgezondheid versterken en ons welzijn bevorderen. Een van de tips die Luc Swinnen in zijn boek geeft, is om een dankbaarheidsdagboek bij te houden of iemand een dankbaarheidsbrief te schrijven.

Voor meer informatie over de polyvagaaltheorie en praktische tips verwijzen we graag door naar het boek 'Versterk je nervus vagus' van Luc Swinnen, uitgeverij Lannoo.

Bronnen:
www.webmd.com
www.ncbi.nlm.nih.gov
www.scientificamerican.com

auteur: Annemie Vandeweerdt, gezondheidsjournalist | gezondheid.be